ÂRİF EFENDİ'NİN MUAMMÂLARI
(THE MUAMMAS OF ARIF EFENDI
)
|
Yazar
|
:
Günay GASIMOVA ÇATALKAYA
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
13
|
|
Sayı |
:
40
|
|
Sayfa |
:
102-142
|
Özet
Muammâ, bir ismin çeşitli yöntemlerle bir beyit veya mısra içinde saklanması, daha sonra kastedilen ismin ortaya çıkarılması sanatıdır. Her ne kadar bir bilmece olarak yazılsa da vezinli ve kafiyeli olması sebebiyle kendinde şiirsel bir karakter barındıran muamma örneklerine, klasik Türk şiirinde XIII. yüzyıldan itibaren rastlanmaktadır. Zaman zaman zayıflasa da Türk edebiyatında bu tür, Arap harflerinden Latin harflerine geçiş yapılıncaya kadar rağbet görmüştür. İlk örnekleri Arap edebiyatında görülse de Fars edebiyatında dönemin ileri gelen şairleri tarafından bu tür, yeni kaideler dahilinde gelişmiş ve padişahlar ile ümeraya bir zekâ armağanı olarak takdim edilmiştir. Türk edebiyatında ise en zirve dönemini XVI. yüzyılda yaşamıştır. Bu yüzyılda muammâ yazan şairlerden biri de Ârifî’dir.
Ms. Or. Oct. 3420, Ms. Or. Oct. 2130 ve TY 794 numaralarında kayıtlı mecmualarda toplamda Ârifî’ye ait 132 muammâ yer almaktadır. Ancak XVI. yüzyılda Ârifî mahlasını kullanan iki şair yaşamış olup her ikisi de muammâ türünde başarılı örnekler vermiştir. Çalışmamızda Ms. Or. Oct. 3420 numarada kayıtlı Muammâ Mecmuasında mevcut Ârifî’ye ait 132 muammâ ele alındı. Ms. Or. Oct. 3420 nuamarada kayıtlı Muammâ Mecmuası esas alınarak Muammeyât-ı Ârifî başlığı altında yer alan muammâlar incelendi, diğer nüshalardaki farkları gösterilerek transkripsiyonlu ve tenkitli metniyle birlikte diliçi çevirisi ortaya konuldu.
Anahtar Kelimeler
XVI. yy, Osmanlı edebiyatı, muammâ, Ârifî, muammâ mecmuası.
Abstract
Muammâ is the art of hiding a name within a verse using various techniques and later revealing it. Although written as a riddle, muammâ has a poetic character due to its meter and rhyme. Examples of muammâ have appeared in classical Turkish poetry since the 13th century. Despite occasional decline, it remained popular until the transition from the Arabic to the Latin alphabet.
The first examples of muammâ emerged in Arabic literature, but it developed further in Persian literature with new rules and was presented as an intellectual gift to rulers. In Turkish literature, it reached its peak in the 16th century. One notable muammâ poet of this period was Ârifî.
A total of 132 muammâ attributed to Ârifî are found in manuscripts Ms. Or. Oct. 3420, Ms. Or. Oct. 2130, and TY 794. Two poets named Ârifî lived in the 16th century, both excelling in muammâ. This study examines the 132 muammâ in Muammâ Mecmuası (Ms. Or. Oct. 3420), comparing different copies and providing a transcription with a critical edition and intralingual translation.
Keywords
16th century, Ottoman literature, muammâ, Ârifî, muammâ collection.