19. YÜZYILDA YAŞAYAN ÂŞIKLARIN DİLİNDEN LEYLA İLE MECNUN’DA İLAHÎ AŞK
(DIVINE LOVE IN LEYLA AND MECNUN THROUGH THE LANGUAGE OF 19TH CENTURY ASHIKS
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Kadriye TÜRKAN
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
13
|
|
Sayı |
:
42
|
|
Sayfa |
:
51-59
|
Özet
Bir kimse, varlık ya da nesneye hissedilen güçlü sevgi ve bağlılık olarak nitelendirilen aşk, İslami çerçevede ilâhî aşk ve mecazî aşk olarak iki manada kullanılmaktadır. İlâhî aşk geniş ölçüde tasavvufta ele alınır. Gerek ilâhî gerek mecazî anlamda aşk, edebiyatın ana temalarından birini oluşturmuş, bu kavram etrafında geniş bir aşk edebiyatı meydana gelmiştir. Tasavvuf literatüründe geçici suretlerden birini sevmek şeklinde tanımlanan mecazî aşk, ilâhî aşka yolculuğun ilk basamağı olarak değerlendirilir. Çift kahramanlı aşk hikâyelerinden biri olan Leyla ile Mecnun’da, Mecnun’un Leyla’ya aşkı, mecazî aşk denilince akla gelen ilk örneklerdendir. Nitekim bu aşk tarihsel arka planından bağımsız başta tasavvuf olmak üzere pek çok alanda ve açıdan sembolik bir anlam taşır. Hem Mecnun hem de Leyla, aşkın ifade edilişinde önemli birer simgedir. Hikâyede tematik olarak Mecnun’un beşerî aşktan, ilâhî aşka yönelişi, tasavvuf perspektifinden ele alınır. Âşık tarzı gelenekte de Leyla ve Mecnun simgeleri şiirlerde sıklıkla kullanılır ve Mecnun’un başta Leyla’ya sonrasında Mevla’ya yönelen aşkı, âşıkların şiirlerinde müracaat ettikleri motifler arasındadır. Çalışmada 19. yüzyıl âşık tarzı gelenek temsilcilerinin Leyla ile Mecnun hikâyesinin ilahî aşk motifini ele alış şekilleri ve yaptıkları göndermeler örnekler üzerinden incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler
Aşk, tasavvuf, tecelli, metafor, gelenek.
Abstract
Love, defined as a strong feeling of affection and attachment towards a person, entity or object, is used in two senses within the Islamic framework, divine love and metaphorical love. Divine love is widely discussed in Sufism. Love, both in the divine and metaphorical sense, has been one of the main themes of literature. A vast body of romantic literature has developed around this concept.In Sufi literature, metaphorical love, defined as loving one of the temporary forms, is considered the first step on the journey to divine love. In Leyla ile Mecnun, one of the love stories with two protagonists, Mecnun's love for Leyla is one of the first examples that comes to mind when we think of metaphorical love. Indeed, this love carries symbolic meaning in many areas and aspects, primarily Sufism, independent of its historical background. Both Mecnun and Leyla are important symbols in the expression of love. The story thematically addresses Mecnun's transition from human love to divine love from a Sufi perspective. In the tradition of the ashık style, the symbols of Leyla and Mecnun are frequently used in poems, and Mecnun's love, which was directed first towards Leyla and then towards Mevla, is among the motifs referred to in the poems of ashık poets. The study examines the ways in which representatives of the 19th-century ashık tradition approached the motif of divine love in the story of Leyla and Mecnun, and the references they made, through examples.
Keywords
Love, Sufism, manifestation, metaphor, tradition.