KUTADGU BİLİG'DE MUNU GÖSTERME EDATI
(THE DEMONSTRATIVE POSTPOSITION MUNU IN KUTADGU BİLİG
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. İ. Gülsel Sev
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2015
|
|
Sayı |
:
5
|
|
Sayfa |
:
24-36
|
Özet
Gösterme edatları, bir şeyi, bir kimseyi işaret etmek için kullanılan gösterme işleviyle birlikte kuvvetlendirme işlevine de sahip edatlardır. Bu makalede Karahanlı dönemi eserlerinde görülen munu gösterme edatı üzerinde durulmuş, bunun için devrin önemli eseri Kutadgu Bilig’deki munu’lu beyitler ve günümüz Türkçesindeki karşılıkları inceleme malzemesini oluşturmuştur. Tarihî lehçelerde rastlanmayan munu edatı Karahanlı döneminin diğer eserlerinde teklik işaret zamirinin yükleme hâli ekli biçimi olan munı ile karıştırılmıştır. DLT’de ‘işte bu, bu, bunu’ manaları verilerek kanu (hangi) ve kanı (nerede)’ya cevap olarak alınan munu, TİKT’de ‘şüphesiz, mutlaka, işte bunu, bunu’ anlamlarında kullanılmıştır. ‘işte, işte bu’ anlamlarıyla KB’deki kullanım sıklığı dikkat çeken munu’nun eserde aynı manaya gelen munukı, unu, uş unu, uş munu biçimleriyle de karşılaşılmıştır. Çalışmada Karahanlı dönemine özellikle KB’ye özgü olduğu anlaşılan munu edatının Köktürkçedeki kañu sözcüğünün /n/ sesli biçimi olan kanu sözcüğüne bulaşma (contamination) ile oluştuğu fikri işlenmiş, edatın bünyesinde ‘işte’ gösterme edatını işaret eden bu teklik işaret zamirinin de bulunduğu ifade edilmiştir. Ayrıca dönem eserlerinde munu ve munı biçimlerinin karıştırılarak kullanılmasının ekin yapısında bir yükleme hâli eki olduğu varsayımı kabul edilmemiş, bunun sadece munı > munu benzeşmesi olabileceği düşüncesi üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Karahanlı Dönemi, Kutadgu Bilig, Gösterme Edatı, munu
Abstract
Demonstrative postpositions have the function of demonstrating a thing or a person and they also have the function of reinforcement. The focus of the present article is demonstrative postposition of munu, which is found in the works of Kharahanid period. The verses including munu gathered form Kutadgu Bilig, which is an important work of its period, constitutes the linguistic data of the article. munu is not found in the historical dialects of Turkish and it was confused with munı which is the accusative form the singular demonstrative pronoun. In DLT, it was used with the meanings of ‘that’s it, that’s, it’ and were the responses to the queations kanu (which) and kanı (where). In TİKT it was used with the meanings ‘certainly, no doubt, that’s it, it’. The frequency of meanings ‘that’s, that’s it’ in KB is outstanding, and munukı, unu, uş unu, uş munu forms with the same meanings is also encountered in the work. In the study, it was claimed that the postposition munu, which is unique to KB, is formed with contamination of kanu to kañu which is has /n/ and found in Köktürk. It was also expressed that bu singular demonstrative pronoun, which refers to ‘işte’ demonstrative pronoun, is found in the body if the postposition. Moreover, the idea, caused by the confusion of the forms of munu and munı, that there is an accusative suffix in the structure of the suffix was not accepted. It can be just an assimilation of munı > munu.
Keywords
Kharahanid Period, Kutadgu Bilig, Demonstrative Pronoun, munu