SAFAHAT’TA HAYATIN FARKLI HÂLLERİ YA DA SÖZLÜ KÜLTÜR ORTAMLARI
(DIFFERENT SITUATIONS OF LIFE OR ORAL CULTURE ENVIRONMENT IN SAFAHAT
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Gülten Küçükbasmacı
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2015
|
|
Sayı |
:
5
|
|
Sayfa |
:
350-369
|
Özet
1873’te İstanbul’da doğan ve 27 Aralık 1936’da vefat eden Mehmet Âkif, döneminin problemlerine çareler aramış bir şahsiyettir. Âkif, “kendi ‘mâhiyyet-i rûhiyye’”miz kılavuzluğunda, Batı’nın ilim, fen ve sanatı alınırken kültürünün alınmaması gerektiği düşüncesindedir. İlk kitabı 1911’de, son kitabı 1933’te yayımlanan Safahat’taki şiirler yazıldığı dönem itibariyle 1904’ten itibaren; 1908 II. Meşrutiyet’in ilanı, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte kuruluş yıllarına şahitlik etmiştir. Bir devletin dağılarak yeni bir devletin kurulduğu bu dönem hızlı bir değişim ve dönüşümün yaşandığı bir süreçtir. Hayatı ve hayatın çeşitli yönlerini önemseyen Âkif, sosyal muhtevalı eserler vermiş ve realist sanat anlayışının prensipleriyle hareket ederken bir taraftan da bu süreçteki zengin bir kültürel hayatı kayıt altına almıştır. Safahat’ta yaşlı ve hasta ziyaretleri, mezarlık ziyaretleri, bayram ziyaretleri ve bayram kutlamaları, namaz ve vaaz için camilere gidişler, düğün yemekleri, cenazeleri, mevlidleri, mektebe giden çocukları; sokakları, meydanları, evleri, dükkânları, kahveleri, meyhaneleriyle 19. yüzyıl ve 20. yüzyıl başlarındaki İstanbul’u karşımızda buluruz. Bu çalışmada, yazılı ortamın ürünü olarak Safahat’taki sözlü kültür ortamları ele alınmıştır. Safahat’ta, “Hayatın Dönüm Noktalarıyla İlgili Gelenek-Görenekler”den “Çocukluk Çağı”, “Evlenme”, “Ölüm” ile ilgili olarak âmin alayı, düğün, cenaze törenleri ve mevlid; “Bayramlar, Törenler, Kutlamalar”la ilgili olarak bayram ve kandil tespit edilmiştir. Ayrıca meyhane, kahvehane, ev, konak, oda, cami, mesire yeri gibi sözlü kültür ortamı mekânlarıyla karşılaşılmıştır. Bu tespitler neticesinde diyebiliriz ki; şair Safahat’ta toplumsal belleği kayıt altına almış, sözlü kültürü yazılı kültür aracılığıyla kayda geçirmiştir.
Anahtar Kelimeler
Mehmet Âkif, Safahat, sözlü kültür, kültürel bellek, geçiş dönemleri, bayramlar, sözlü kültür mekânları
Abstract
Mehmet Âkif Ersoy, who is born in 1873 in İstanbul and died in 27 December 1936, is a figure who is found a way to solve the problem of his period. Âkif thinks that when we have to emulate foreign conturies, we should just transfer their science (ilim) not culture by using our own spiritual essence. Poems in Safahat whose first book published in 1911; last book in 1933 has witnessed many facts as of the period that is written like 1908 the proclamation of the Second Constitutional Monarchy; the Balkan Wars; First World War; the War of Independence; the proclamation of the Republic and its first years since 1904. Whereas a state has been disintegrated, a new state has been established in this period. Thereby this period is a process that has been happened rapidly change and transformation. Âkif who cares about life and various aspects of life writes works on social issues. He conducts principle of realist sense of art; on the other side he records rich cultural side of life within that period. We face in Safahat visits of patients and elderly, cemetery visits, Eid visits and celebrations, going to the mosque for prayer and sermon, wedding dinner, mortal remain, mawlid, the kids going to school, streets, square, houses, shops, coffeehouse and taproom at the beginning of the 19th and 20th İstanbul. In this study, Safahat is approached as a production of written oral culture. Customs and traditions regarding turning points in life; amines procession regarding childhood, wedding and death; wedding ceremony; funeral ceremony; mawlid; feasts and kandil regarding feasts, ceremonies and celebrations have been determined in Safahat. In addition to, it can be faced with spaces such as taproom, coffeehouse, house, mansion, room, mosque, recreation area as the place of oral cultural medium. As a result of these determinations, we can say that poet has recorded social memory in Safahat and he has registered oral culture through written material.
Keywords
Mehmet Âkif, Safahat, oral culture, cultural memory, transition periods, feasts, place of oral cultu