OSMANLI -TÜRK EDEBİYATINDA ŞAİRLE YAZARIN AYRILDIĞI KAVŞAK
(PROSE WRITERS SPLIT FROM POETS IN OTTOMAN-TURKISH LITERATURE
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Nuran Tezcan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2016
|
|
Sayı |
:
7
|
|
Sayfa |
:
24-41
|
Özet
Evliya Çelebi, yalnız verdiği bilgilerle değil, dil ve üslup yönünden de sıradışı bir yazar olarak karşımıza çıkar. Birçok özgün gözlemi, birçok yaşam kesitini anlatmayı hedeflemiş olan Evliya Çelebi, âdetâ “inşa” dil ve üslubunun yaşananları anlatmak için yeterli olmadığının farkına varmıştır. Seyahatnâme’de inşanın estetik dilini, anlatımını hedef değil, insanı, toplumu ve yaşananı anlatmak için araçsallaştırmış, inşa dili ile konuşma dilinin söz varlığından ve anlatım olanaklarından kendine özgü bir dil ve üslup yaratmıştır. Gerek dili kullanmadaki, gerekse üslubundaki özgünlükler, metni kurgulamada ve yaşadıklarını kurmacalaştırmadaki ustalıkları, onun yalnız bir seyyah olmayıp aynı zamanda usta bir yazar olduğunu ortaya koyar. Evliya Çelebi, şiirdeki söz sanatı estetiğine dayanan klasik “inşa” anlayışı karşısındaki sıradışı tutumu ile şairlerin yazar olduğu Osmanlı edebiyatında âdetâ “şairle yazarın ayrıldığı kavşak” olarak karşımıza çıkar.
Anahtar Kelimeler
Evliya Çelebi, Seyahatnâme, nesir edebiyatı, inşa anlayışı, dil ve üslup
Abstract
Evliya Çelebi is an extraordinary writer not only in terms of the content of his writing but also in terms of his language and style. Having set out to express many original observations and narrate many scenes from life, Evliya Çelebi seems to have realized that the inşa style of the classical prose, which was based on poetic aesthetics, was not adequate for this purpose. Instead of taking the aesthetics of inşa as an end in itself, he used it as an instrument for telling stories about man and society, and carved a language and style of his own out of the vocabularies and narrative possibilities of both the inşa language and the vernacular. Both the idiosyncrasies of his language and his mastery in fictionalizing his experiences clearly show that he was not only a traveler but also a writer. With his uncommon attitude towards the classical aesthetics of the Ottoman prose, whose writers were always also poets, Evliya Çelebi appears to have been the “crossroad where prose writers split from poets”.
Keywords
Evliya Çelebi, Seyahatnâme, Ottoman prose writing, inşa, language and style