17. YÜZYIL DİVANLARINDA ET VE ET YEMEKLERİ
(THE MEAT AND MEAT DİSHES IN COLLECTED POEMS IN 17TH CENTURY
)
|
Yazar
|
:
Zeynep Akçay
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2017
|
|
Sayı |
:
10
|
|
Sayfa |
:
203-217
|
Özet
17. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nun duraklamaya geçtiği dönem olmuştur. Siyasi anlamda yaşanan duraklama edebiyata yansımamış, bu yüzyılda da klasik Türk edebiyatı güçlü ve etkili anlatımını korumuş, değerli ve kalemi güçlü şairler yetiştirmeye devam etmiştir. Bu şairlerden ‘Azmî-zâde Hâletî, Cevrî, Fehîm-i Kadîm, Hevâyî, Nâbî, Nâ?ilî-i Kadîm, Nef?î, Neşâtî, Sâbit ve Şeyhülislâm Yahyâ’nın divanlarının taranılmasından hareketle hazırlanan bu çalışmada 17. yüzyıl Osmanlı mutfağı merkezli olarak et ve et yemekleri tespit edilmiştir. Bu unsurlarda çeşit zenginliği olan yemekler, türe ait alt başlıklar halinde verilmiştir. Yemekler ayrıca, başlıklar şeklinde sınıflandırılmış, ilgili beyitler, şiir ve beyit numaraları ile birlikte verilmiştir. Beyitleri yorumlamadan önce, yemeklerin aynı tanım, özellik, pişiriliş şekli, mutfak kültüründeki yerleri vb. bilgilerine yer verilmiş, ilgili bilgiler başta 17. yüzyıl sosyal hayatı ile maddi kültürünü en iyi şekilde yansıttığını düşündüğümüz kaynaklar ile ilgili çalışmalardan yararlanılmıştır. Bunlar arasında Evliyâ Çelebi’nin Seyahatnâmesi’nin özel bir yeri olmuş, birçok yemek çeşidi hakkında kendisinden hayli yararlanılmıştır. Beyitleri yorumlarken, sadece içerdikleri bilgiye değil, şairlerimizin o bilgiyi veya ilgili yemek çeşidini, estetik bakımdan nasıl ele aldıkları üzerinde de durulmuştur. Bu çerçevede, ilgili yemeklerin klasik şiirimizde sadece gerçek anlamlarıyla ele alınmadığı, bunun yanında başta teşbih ve tevriye olmak üzere türlü edebî sanatlara yer verilerek kullanıldığı belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Divan şiiri, yemek, yemek kültürü, et, et yemekleri, mutfak, mutfak kültürü, 17. Yüzyıl
Abstract
In 17th century, the Ottoman emperor had started period of stagnation which was not affected to literature. The Classical Turkish Literature had preserved to meaning eloquently, precious and powerful pen poets had continued to educate at this time. In the preparation of this study , in the 17th century meat and meat dishes of ottoman cuisine had made firm with guidance of 17th century Divan literature poets who are ‘Azmî-zâde Hâletî, Fehîm-i Kadîm, Hevâyî, Nâbî, Nâ?ilî-i Kadîm, Nef?î, Neşâtî, Cevrî, Sâbit ve Şeyhülislâm. In the identified elements or items, sort of rich dishes had formed with subheadings. The dishes are given with subheadings as classified couplet, poem and couplet number. Firstly, the dishes had expressed with descriptions, properties, cooking types, the situation of culinary culture, and the best reflection work is Seyahatname of Evliyâ Çelebi, which is primary work with social life and material culture of 17th century, had expressed with assets; after, in the direction of example couplet meanings had explained with using divan poets. As a result of this study, the dishes were not only used with real meaning but also metaphorical meaning and various similes.
Keywords
Ottoman poem, food, food culture, meat, meat dishes, cuisine, cuisine culture, 17th century