ESKİ UYGUR TÜRKÇESİNDE TASVİR FİİLİ OLARAK SAYGI FİİLLERİ
(DEFERENCE VERBS AS DESCRIPTIVE VERBS IN OLD UIGHUR TURKISH
)
|
Yazar
|
:
Arş. Gör. Raziye Ersan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2017
|
|
Sayı |
:
11
|
|
Sayfa |
:
454-469
|
Özet
Tasvir fiilleri, eklendikleri fiilleri çeşitli açılardan niteleyen yardımcı fiillerdir. Bu yardımcı fiiller, temel anlamından sıyrılarak esas fiilin anlamını etkiler. Fiile eklenen tasvir fiiline göre; asıl eylemin ifade ettiği anlam farklı bir yönden işaretlenir. Bu yardımcı fiiller, Türkiye Türkçesi için işlevlerine göre; tezlik, yeterlik, yaklaşma, sürerlik vb. şeklinde sınıflandırılmaktadır. Eski Uygur Türkçesinde, özellikle Altun Yaruk adlı eserde sıklıkla kullanılan ve eserin konusu itibariyle saygı bildirme işlevi taşıyan tasvir fiilleri mevcuttur: yarlıka-, tegin-, yükün-, ötün-. Bu yardımcı fiillerin, ana fiile zarf-fiil eki ile bağlanarak, zarf-fiilli parçada ifade edilen asıl eylemi saygı, yüceltme bakımından işaretlediği görülmektedir. Bu nedenle; bu fiillerin Eski Uygur Türkçesi için diğer tasvir fiillerine ek olarak ‘saygı fiilleri’ adı altında ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada; bu fiillerin neden tasvir fiilleri içerisinde ele alınması gerektiği ve ana fiili saygı yönünden ne şekilde nitelediği örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Eski Uygur Türkçesi, Birleşik Fiiller, Tasvir Fiilleri, yardımcı fiiller, yarlıka-, tegin-, yükün-, ötün-.
Abstract
Descriptive verbs are the auxiliary verbs that are added to the converbs, and complement the verbs in various ways. These auxiliary verbs affect the meaning of the main verb by quitting their own meanings. Descriptive verbs mark the main verb in various ways. In the studies about descriptive verbs, it is generally mentioned that these type of verbs complement the main verb in these meanings: quickness, ability, approximation, duration etc. However, descriptive verbs can also complement the verbs in various meanings except for these four meaning. In Old Uighur Turkish, there are also deference verbs as descriptive verbs which are often used in Altun Yaruk. Altun Yaruk is a text in Old Uighur Turkish, that tells about the Buddhism. Because of the fact that there are a lot of sayings of Buddha in this text, there are also these deference verbs to describe the main verb in deferential way. In this study, it is explained that why these verbs are descriptive verbs, and how they describe the main verb as a deferential verb.
Keywords
Old Uighur Turkish, Compound Verbs, Descriptive Verbs, Auxiliary Verbs, yarlıka-, tegin-, yükün-, öt