ŞİİRDE ÂTEŞ (ŞEYH GALİB VE ŞEYH MUHAMMED ES’AD ERBİLÎ’NİN “ÂTEŞ” REDİFLİ GAZELLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI TAHLİLİ)
(FIRE IN POETRY (A COMPARATIVE ANALYSIS OF THE ODES WITH THE SAME REPEATED VOICE OF SHEIK GALIB AND SHEIK MUHAMMED ES’AD ERBILÎ)
)
|
Yazar
|
:
Label
|
Label
|
|
Türü |
:
Diğer
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
13
|
|
Sayfa |
:
213-232
|
Özet
Bizim edebiyatımız tam anlamıyla bir aşk/ışk edebiyatıdır. Aşk ulvî bir hassa olup mecazisi ile hakikisi muhterem kabul edilmiştir. Aşkın en bâriz vasfı da insanı yakıp kül etmesi, beşerî/mâsivâ tortulardan arındırarak ulvîleştirmesidir. Bu anlamda “ateş” manzumu, imge ve meteforu eski ve yeni edebiyatımızda en fazla kullanılan bir unsur olagelmiştir. Son büyük divan şairi olarak kabul edilen Şeyh Gâlib de bu mazmunu aşk hassasını terennüm eden şiirlerinde bu mazmunu sıklıkla kullanmıştır. Önemli bir mutasavvıf şair olan Şeyh Muhammed Es’ad Erbilî, Şey Gâlib’in “âteş” redifli gazeline bir nazîre yazmıştır. Bizim bu çalışmadan maksadımız bu iki şahsiyet ve şiiri karşılaştırmaktır. Söz konusu şiirler arasındaki mânâ ve ruh bütünlüğünü ortaya koymaktır.
Tasavvufî adap dikkate alındığında nezaket, saygı ve sembollerin önemli olduğu görülmektedir. Zaman olarak Yeni Türk şiiri, tema ve şekilsel unsurlar bakımından ise Klasik Türk şiiri içinde değerlendirebileceğimiz Şeyh Es’ad Erbilî ile Divan şiirinin önemli temsilcilerinden Şeyh Galib’in şiirlerine bu bağlamda bakılabilir. Gazeller bu açıdan incelendiği zaman, Nakşî ve Kâdîrî mürşidi Şeyh Muhammed Es’ad Erbilî’nin âteş redifli nazîresini Mevlevî şeyhi Galib Dede’ye hürmeten yazdığı düşünülebilir. Tasavvufî açıdan her iki şâirin de şiirlerinde âteşi kullanımları şiiri bir vasıta olarak görmelerinin sonucu olarak da değerlendirilebilir. Âteş redifli gazellerin içerikleri başta olmak üzere şiirlerde geçen âteş sözcüğü ve âteşi hatırlatan çeşitli kelimelerin kullanılması gibi biçimsel özellikler de iki şâirin şiirlerini tasavvufî düşünceleri için kullandıklarına bir başka göstergedir. Bu şiirler incelendiğinde dikkat çeken bir başka husus ise âteş sözcüğünün şâirler arasında kullanım sıklığıdır. Bu kelime, Şeyh Galib divanında Şeyh Es’ad Erbilî’ye oranla hemen her sayfada kullanılarak bâriz bir şekilde görülmekte olup tekrar unsuru ve peşpeşe kullanım ise Şeyh Muhammed Es’ad Erbilî’de belirgin olarak verilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Âteş, Manevî aşk, Nazîre Tasavvuf, Amaç
Abstract
Our literature is purely based on love. Love is a divine virtue and regarded as honorable both metaphorically and genuinely. The most common characteristic of love is that it burns people out, makes them divine by removing human qualities. In this sense, “fire” is the most used image and metaphor both in our old and new literature. Sheik Galib who is considered to be the last great Ottoman poet used this metaphor intensely in his poems about love. An important mystic poet Sheik Muhammed Es’ad Erbilî wrote a parallel poem for Sheik Galib’s ode with the repeated voice “fire”. In our study, we aim to compare these two poets and their poems, and we also aim to reveal the content integrity and the essence of the poems.
Considering the Sufi customs, it is seen that kindness, respect and symbols are significant. The poems of Sheik Es’ad Erbilî who can be regarded as a part of the New Turkish Poetry and as a part of Classical Turkish poetry considering the themes and forms he used and Sheik Galib who is one of the most important representatives of Ottoman poetry can be evaluated in this context. When the odes are examined from this perspective, it can be speculated that Naqxi and Kadiri mentor Sheik Muhammed Es’ad Erbilî wrote his poem with the repeated voice “fire” out of respect for Mevlevi Sheik Galib Dede. Considering the usage of the repeated voice “fire” by both poets, it can be said that they regarded poetry as a means to an end. The word “fire” in the poems and other words reminding us of fire are used for the poet’s thoughts of Sufism. Another important point is the frequency of usage of the term “fire” by the poets. This word is used on nearly every page by Sheik Galib compared to Sheik Es’ad Erbilî, and Sheik Es’ad Erbilî uses the word continuously and consecutively.
Keywords
Fire, Spiritual love, Poetic response, Mysticism, Purpose