KLASİK ÖNCESİ VE KLASİK DÖNEM ÇAĞATAY TÜRKÇESİNİN BAZI ESERLERİNDE ZIT ANLAMLI KELİMELERİN KULLANIMI
(USE OF ANTONYMOUS WORDS IN SOME WORKS OF PRE-CLASSICAL AND CLASSICAL PERIOD CHAGATAI TURKISH
)
|
Yazar
|
:
Serpil Soydan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
13
|
|
Sayfa |
:
276-291
|
Özet
İnsanoğlu, anlamı, gerçeğe ulaşmada önemli bir adım olarak görmüştür. Bu yönüyle, anlam, geçmişten günümüze pek çok bilim dalının ilgilendiği bir konu olmuştur. Bu alanları, ruhbilim, mantık, felsefe, dilbilim, göstergebilim şeklinde sıralamak mümkündür. Dilbilim alanında yapılacak olan bu çalışmada, anlam konusu, sözcükte anlam başlığı altında verilen zıt anlamlılık açısından değerlendirilecektir. Her dilde olduğu gibi, Türkçede de birbirine yakın ya da karşıt anlamlı kavramlar bulunmaktadır. Sekizinci yüzyılda, Köktürk yazıtlarından başlayarak tarihi dönemlere ait eserlerde bu özelliğe sahip kavramları görmek mümkündür. Çünkü bu kavramlar, anlatıma güç ve akıcılık katmakta, metinlerdeki zor ve anlaşılmaz konuların kavranmasını kolaylaştırmaktadır İfadeye anlam derinliği ve zenginliği kazandırmaktadır. Bu çalışmada da Çağatay Türkçesinin klasik öncesi ve klasik dönem eserleri olan Ali Şir Nevâî’nin divan ve mesnevileri, Hüseyin Baykara’nın Divan’ı ile Lutfî Divan’ı incelenerek zıt anlamlı kelimelerin yapı, anlam ve köken açısından cümlede kullanılışa geçişi örneklerle tespit edilecektir. İncelenen eserlerde tespit edilen zıt anlamlı kelimeler, köken bakımından Türkçe, Arapça, Farsça; yapı bakımından sözcük türü ve sözcük grubu olarak tasnif edilecektir. Zıt anlamlı kelimelerin kullanıldığı beyitlerin anlamları da verilecektir.
Anahtar Kelimeler
Zıt anlamlı kelimeler, Çağatay Türkçesi, köken, sözcük grubu, sözcük türü
Abstract
Mankind has seen meaning as an important step in reaching the truth. In this regard, meaning has become a subject of many scientific disciplines from the past to the present day. It is possible to list these areas as psychology, logic, philosophy, linguistics, semiology. In this work to be done in the field of linguistics, the meaning will be evaluated in terms of the antonymous given under the title of meaning in the word. As it is on every language, in Turkic there are close or opposite meaning concepts. Starting from the Köktürk inscriptions in the eighth century, it is possible to see concepts that have this characteristic in works belonging to historical periods. Because these concepts add strength and fluency to narrative, they make it easy to grasp the difficult and incomprehensible subjects in the texts. Because these concepts add strength and fluency to narrative, they make it easy to grasp the difficult and incomprehensible subjects in the texts. It adds depth and richness to expression. In this study, the divan and masnavis of Ali Şir Nevâî, in the the classical and pre-classical period works of Chagatai Turkish, the Divan of Hüseyin Baykara and the Lutfi Divan of the Chagatai Turkish will be examined and the transition to the usage of the antonymous in terms of structure, meaning and origin will be determined with examples. The antonymous words found in the studied works are Turkish, Arabic, Persian in terms of origin; will be classified as word type and word group in terms of structure. The meanings of the couplets in which the antonymous words are used will also be given.
Keywords
antonymous words, Chagatai Turkısh, origin, word group, word type