GARİP İLE SENEM ADLI HALK HİKÂYESİNİN UYGUR TÜRK VARYANTI ÜZERİNE BİR İNCELEME
(AN EXAMINATION ON THE UIGHUR VERSION OF GARİP AND SENEM FOLK STORY
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Burak Gökbulut
, Mustafa Yeniasır
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
13
|
|
Sayfa |
:
334-345
|
Özet
Türk milleti tarih boyunca sosyolojik ve toplumsal değişimler ekseninde kültürel manada birçok değişim yaşamıştır. Göçebe bir hayat tarzından yerleşik bir hayat tarzına geçiş yapan Türkler buna paralel olarak savaşçı ve aktif yaşam özelliklerini de zaman içerisinde kaybetmeye başlamış ve destan devrinden hikâye devrine doğru bir geçiş yaşamıştır. Türk kültüründe halk hikâyelerinin başlangıcı, bu kültürel ve edebi değişmeleri de içinde barındıran, Dede Korkut Hikâyeleridir. Bu eserde hem eski Türk yaşamının hem İslami - yerleşik kültürün izleri bulunmaktadır. Türk kültürünün önemli bir parçası olan Uygur Türkleri de bugün Doğu Türkistan Özerk Cumhuriyeti toprakları içerisinde yaşamakta ve yüzyıllardan beri sürüp gelen köklü kültürlerini devam ettirmektedirler. Bu kültürün en önemli parçalarından biri de yazılı ve sözlü edebiyattır. Uygur Türk sahasında da anlatılan halk hikâyeleri Anadolu sahası ile benzer özellikler göstermektedir. Bu hikâyeler arasında Garip ile Senem, Uygur Türk sahasında da yerini almış ve sözlü kaynaklardan derlenerek yazıya geçirilmiştir. Hikâyede Garip ile Senem’in aşkı anlatılmakta ve eser bu iki sevgilinin aşkı üzerine kurgulanmaktadır. Çalışmada Garip ile Senem Hikayesinin epizot yapısı incelenmeye ve yer yer bu epizotlara bağlı olarak gelişen motiflere değinilmeye çalışılacaktır. Araştırmada yöntem olarak nitel araştırma uygulanmış ve verileri toplamak amacıyla doküman analizi kullanılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Garip ile Senem, halk hikâyesi, Uygur, varyant, Türk dünyası, Âşık Garip.
Abstract
Turkish nation has undergone several changes throughout history depending on social structure in terms of culture. Turks converted to permanent settlements from a nomadic lifestyle as a result of which they began to lose their warrior and active lives in time and shifted from saga period to story period. Folk stories in Turkish culture begin with Dede Korkut stories which reflect this cultural and literary change. These pieces consist of traces from both former Turkish life and Islamic and settled culture. Each of the stories can serve as independent stories. However, they constitute a whole in terms of theme and general structure. All stories are about events which occurred around Oguz begs. Uighurs, who are essential elements of Turkish culture, are living in Eastern Turkistan Autonomous Republic today and maintain their deep-rooted culture for centuries. One of the most important elements of this culture is written and oral literature. Folk stories told in Uyghur Turkish lands show similarities to those told in Anatolian lands. Among these stories, Garip and Senem took its place in Uyghur Turkish lands and was put into writing after being compiled from verbal sources. The story is about the love between Garip and Senem and the work is designed on the love of these two lovers. In this article an effort is paid to examine the episode structure of Garip and Senem story and motives developed depending on these episodes are addressed. The data will be collected through qualitative research method in the study and document analysis will be performed.
Keywords
Garip and Senem, Folk Story, Uighur, version, Turkish world, Âşık Garip.