DİPLOMASİ DİLİ OLARAK TÜRKÇE: KIRIM DİPLOMATİK YARLIKLARI
(TURKISH AS A DIPLOMATIC LANGUAGE: CRIMEAN DIPLOMATIC YARLIQS
)
|
Yazar
|
:
Banu Başer
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
13
|
|
Sayfa |
:
382-400
|
Özet
Devletlerin resmî yazışma gelenekleri, onların uygarlık seviyeleri, idari teşkilatlanma konusundaki başarıları, içişleri ya da dışişleri ile ilgili meseleleri çözme yöntemleri, kültürel etkilenmeleri gibi konularda pek çok göstergeyi içerir. Bu nedenle hem tarihî hem de çağdaş dönemlere ait resmî yazışmalar, söz konusu devletlerin siyasi ve kültürel tarihi ve ayrıca dilleri konusunda da çok şey söylerler. Bu anlamda, resmî yazışmalar üzerine yapılacak incelemeler hem tarih hem dilbilim hem de diplomatik gibi bilim dallarına önemli katkılar sağlar.
Türk dili, günümüzde ve tarihin uzun dönemleri boyunca Türk ve Türk soylu devletlerce resmî yazışmalarda kullanılmıştır. Kendine özgü üslup ve rükün geleneğine sahip Osmanlı diplomasisinin dili, büyük oranda Arap ve Fars geleneklerinin etkisinde şekillenmiştir. Kırım Hanlığının diplomasi dili ise Uygur yazışma geleneğinden itibaren süregelen ve Türk-Moğol imparatorluğu aracılığıyla hanlığa aktarılan Doğu Türk yazı dilinin etkisindedir. Türk kültür tarihi ve bunun önemli bir parçası olan yazışma ve diplomasi geleneğini temsil eden çok sayıda Kırım diplomatik yarlığı, Türk dilinin kendi yapısal işleyişi ve sözvarlığı ile oluşturduğu bir diplomasi dilinin örnekleridirler. Denebilir ki; Türk dilinin büyük oranda öz kaynakları ile oluşturduğu bir diplomatik dil varsa bu, Altın Orda Devleti ve onun devamında da Kırım Hanlığının diplomasi dilidir. Bu çalışmada, Türk dilinin devletlerarası diplomaside başarılı bir biçimde kullanımına ve yazı dili olarak gelişimine tanıklık eden Kırım diplomatik yarlıkları incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Yarlık, Osmanlı Diplomatiği, Kırım Hanlığı Diplomatiği, Kırım Hanlığı Diplomatik Yarlıkları, Tarihî Kırım Türkçesi.
Abstract
The traditions of states about official correspondences include many signs about the cultures that have influenced them and their civilization, administrative organizations and methods about solving the problems of foreign affairs and internal affairs. Therefore, historical and modern official correspondences provide lots of information about political and cultural history and languages of states. In this sense the studies about official correspondences help history, linguistics and diplomatics.
Turkish language has been used in official correspondences throughout history by Turkic communities. The language of Ottoman diplomacy that had distinctive style and elements has been shaped under the effects of Arabian and Persian traditions. As for the language of Crimean Khanate diplomacy has been under the effects of Eastern Turkish literary language that has been transferred to the Khanate by The Empire of Turk-Mongol and holding on since the Uyghur’s tradition about official correspondence. Lots of Crimean diplomatic yarliqs that represent the Turkish cultural history and the tradition of official correspondence and diplomacy are the samples of the language of diplomacy that has been consisted by the resources of Turkish language and its structural features. The language of Crimean Khanate diplomacy is the language of diplomacy has been consisted by the resources of Turkish language and its structural features. In this study Crimean diplomatic yarliqs have been investigated.
Keywords
Yarliq, Ottoman Diplomacy, Crimean Khanate Diplomacy, Crimean Diplomatic Yarliqs, Historical Crimean