MUHAMMED B. ALİ. B. MUHAMMED ŞEBÂNKÂREÎ’NİN “MECMAU’L-ENSÂB Fİ’T-TEVÂRÎH” ADLI ESERİ
(MUHAMMED B. ALİ. B. MUHAMMED ŞEBÂNKÂREÎ's THE NAME OF THE “MECMAU’L-ENSÂB Fİ’T-TEVÂRÎH” BOOK
)
|
Yazar
|
:
|
Ekleyen
Nurullah Soylar
|
|
Türü |
:
Kitap Tanıtım ve Değerlendirme
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
13
|
|
Sayfa |
:
496-501
|
Özet
İranlı şair ve tarihçi Muhammed b. Ali. b. Muhammed Şebânkâreî tarafından yazılan Mecmau’l-Ensâb adlı eser, yazıldığı dönem ve içerdiği bilgiler bakımından çok önemli ve güvenilir bir eserdir. Eserimiz genel bir tarih kitabı olup insanlığın, yıldızların ve tabiatın yaratılış hikâyeleriyle başlar. Eserde İslam öncesi İran hükümdarları tarihî anlatıldıktan sonra İskender ile eski Yemen ve Irak krallarının ardından İslami dönemde özellikle müellifin memleketi Kirman, Hürmüz ve Yezd bölgelerinin yöneticileriyle ilgili önemli bilgiler verilir. Sadece bölgede var olan devletler değil aynı zamanda Abbâsî halifelerine bağlılıkları sebebiyle, onlar hakkında da bilgilere ulaşmakta mümkündür. Mecmau'l-Ensâb, Alp Tegin ile başlayan ve Hüsrev Şah'ın Alâeddin Gûri tarafından ortadan kaldırılmasına kadar gelen Gazneliler tarihî hakkında ayrıntılı ve orijinal bilgiler içermesi, Gazneliler’in kurucusu Sebük Tegin’in kendi hayatının ilk dönemlerini anlattığı ve oğlu Mahmud’a öğütler verdiği Pendnâme’nin metnini ihtiva eden tek eser olması bakımından büyük önem taşır. Şebânkâreî, Sebük Tegin’in Zabülistan’da Türkler arasındaki ikta sisteminin düzenlenmesini anlattığı bölümde özgün açıklamalara yer verir. Eser, aynı zamanda güney Fars bölgesindeki (Şebânkâre) mahalli hânedanlar hakkında bilgi içeren ilk tarih kitabıdır. Eser, İslam devletlerinde meydana gelen olayların yanı sıra bu bölgenin iktisadi, sosyal ve kültürel yapısı ile ilgili bilgiler vermekle kalmayıp, diğer milletlerin gelenekleri ve inançları hakkında da önemli bilgiler içermektedir. Bu değerli eserin millî tarihîmiz açısından bir eksikliği daha gidermesi adına Saffârîler, Sâmânîler, Gazneliler, Deylemler, Selçuklular, Gurlular, Bâtınîler ve Hârizmşahlar ile ilgili ilk dokuz bölümünü Farsçadan Türkçeye çevirdikten sonra, konuyla ilgili diğer eserlerle karşılaştırıp eserin değerlendirmesini yapmaya çalıştık.
Anahtar Kelimeler
Saffârîler, Sâmânîler, Gazneliler, Deylemler, Selçuklular, Gurlular, Bâtınîler, Hârizmşahlar
Abstract
Mecmau’l-Ensâb written by Persian histographer Muhammed b. Ali. b. Muhammed Şebânkâreî has a great value in terms of its content and included reliable information. This work is general history book that Begins the stories of stars and nature creation. This work enlightens the rulers of religions especially Kirman, the author’s hometown, Hürmüz and Yezd subsequent to ancient Yemen and Irak Kingswith Alexander the Great after mentioning Pre-İslamic Persian Emperor’s history. İt is also possible to access to information about not only the states existing on that religion but also about them in consideration of loyalty to the Abbâsî caliphate. Mecmau’l-Ensâb is included detailed and original information about Ghazna’s history that starting from Alp Tegin to Hüsrev Şah abrogated by Alâeddin Guri and it has a great importance in terms of the unique work of him including the founder of Ghazni Sebük Tegin’s Pendname that telling about his own early life and giving advices his son, Mahmud.Şebânkâreî places original definition in the chapter in which he tells about Sebük Tegin arranging of ichta system among Turkish people in Zabulistan. This work is also the first history book containing information about local dynasties in the religion of North Persian (Şebânkâre). Besides occured events in İslamic states, this work covers important informations about not only their economic, social and cultural forms but also the other folkstraditions and faith. After translating and comparing other related works we aim to commentate this valuable work’s first 9 chapters that are about the About Saffârids, Samanids, Ghaznies, Daylams, Seljuks, Ghurids, Nizari Isma'ilis and Khwarazmians in the name of resolving another deficiency in the our national history.
Keywords
Saffârids, Samanids, Ghaznies, Daylams, Seljuks, Ghurids, Nizari İsmailis, Khwarazmians