ÇAĞATAY TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ “YETMİŞ İKİ FARZ” ADLI ESERİN SÖZ DİZİMİ ÖZELLİKLERİ (KELİME GRUBU İNCELEMESİ - ÇEVRİYAZI – AKTARIM - TIPKIBASIM)
(THE SYNTAX CHARACTERISTICS OF THE WORK CALLED THE SEVENTY TWO FARDHS WRITTEN IN CHAGATAI TURKISH (THE ANALYSIS OF WORD GROUPS - TRANSCRIPTION TRANSMISSION - FACSIMILE)
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Ümit Eker
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
14
|
|
Sayfa |
:
218-246
|
Özet
Türklerin Müslüman olduğu X. yüzyıldan bu yana hemen hemen her Türk coğrafyasında İslam’ın farzlarını, sünnetlerini, vaciplerini anlatan Yetmiş İki Farz türündeki eserlere rastlanmıştır. Türk dilinin çeşitli lehçeleriyle yazılan bu eserlerde İslam dininin çeşitli mezheplere göre kuralları konu alınmaktadır. Temel yazılış amacı İslam dininin kurallarını öğretmek olan bu eserler, göçebe Türk boylarının bilgi eksikliklerini gidermek açısından önemli bir boşluğu doldurmuş, aynı zamanda benzeşik bir İslam anlayışının oluşmasına da katkı sunmuştur.
Bu çalışmada Çağatay Türkçesiyle yazılmış Yetmiş İki Farz adlı eser kelime grupları yönüyle incelenmiştir. Eserin Çağatay Türkçesinin klasik sonrası devrinde (M. 1600 - 1921) yazıldığı düşünülmektedir. Yazma bugün Oxford-Bodleian Kütüphanesi, Türkçe Yazmaları bölümünde Ms. Ind. Ist. Turk. 22 kayıt, 0/232 sıra numarasıyla kayıtlıdır.
Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde metnin kelime grupları ele alınmış, ikinci bölümde metnin çevriyazısı yapılmış, üçüncü bölümde metin Türkiye Türkçesine aktarılmış, dördüncü ve son bölümde ise tıpkıbasım verilmiştir.
Bu tarz eserlerin çeşitli yönleriyle ortaya konulması, hem Çağatay Türkçesinin teorik dil birikimine hem de kültür dünyamıza önemli katkılar sunacaktır.
Anahtar Kelimeler
Çağatay Türkçesi, Çağatayca, Yetmiş İki Farz, Kelime Grupları, Söz Dizimi
Abstract
Since the Xth century, when the Turks became Muslims, the works in the form of the Seventy Two Fardhs were encountered, describing Islam’s fardhs, the sunnahs (= traditions) and obligations (= incumbents) in almost every Turkish geography. The rules of Islamic religion according to the various denominations are subject to in these works written by different dialects of Turkish language. These works, the main aim of which is to teach the rules of Islamic religion, have filled a significant gap in terms of the lack of knowledge of the nomadic Turkish tribes and contributed to the formation of a homogeneous (= simulated) Islamic understanding at the same time.
In this study, the work called Seventy Two Fardhs written by Chagatai Turkish has been examined through the word groups. The work is thought that it was written in the post-classical period (1600 - 1921) Chagatai Turkish. The manuscript today is registered with sequence number 0/232, Ms. Ind. Ist. Turkish. 22 records in the Turkish Writing sections, in the Oxford-Bodleian Library.
The study consists of four parts. The groups of words of text have been dealt in the first chapter, the transcriptions of the text fulfilled in the second part, the text has been transferred to Turkey’s Turkish in the third part and the facsimile has been given in the fourth and final section.
The presentation of such kind of works in various aspects will provide important contributions both to the theoretical language accumulation of Chagatai Turkish and to our cultural world.
Keywords
Chagatai Turkish, Chagatai, Seventy Two Fardhs, Word Groups, Syntax.