TÜRK KÜLTÜRÜ ETKİSİNDE TEŞEKKÜL EDEN BİR EDEBÎ GELENEK: BOŞNAK ALHAMİYADO EDEBİYATI
(A LITERARY TRADITION IN THE EFFECT OF TURKISH CULTURE. BOŞNAK ALHAMİYADO LITERATURE
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Ömer Aksoy
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
14
|
|
Sayfa |
:
184-197
|
Özet
Boşnakların Alhamiyado edebiyatı olarak adlandırdıkkları; Arap harfleri ile Boşnak halk dilinde edebî eserlerin vücuda getirildiği edebiyat geleneği Türk hâkimiyeti ile birlikte İslamiyet ve Türk tasavvuf geleneğinin etkisi altında teşekkül etmiştir. 350 yıllık bir süreçte teşekkül eden eserler konu ve biçim bakımından oldukça fazla çeşitlilik göstermiştir. Bu geleneğe ait olarak kabul edilen ilk örnekler 16. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu dönemde vücuda getirilen eserlerde Arap alfabesi kullanılmış ve yapısal olarak Türk-İslam etkisi belirgin bir biçimde gözlemlenmiştir. İslam'ın hızla yayılması, bunun yanında İslamî tarzda eğitim veren medreselerin açılmasıyla bu medreselerde eğitim gören isimlerin doğu edebiyatlarına ve dillerine hızla vakıf olması neticesinde alhamiyado edebiyatı dinî tasavvufî Türk halk edebiyatının etki alanına girmeye başlamıştır. Bunun yanı sıra bölgede hızla yayılan tekkeler, Türk etkisi ile yorumlanmış tasavvuf geleneğinin hızla Bosna Hersek'te yayılmasını, alhamiyado edebiyatının da bizim tanımladığımız biçimde klasik yapısının tamamlanmasını sağlamıştır. Makalede Boşnak alhamiyado edebiyatının teşekkülü, tarihî gelişimi, genel yapısı ve dinî-tasavvufî Türk halk edebiyatı ile olan münasebetleri üzerinde durmaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler
Bosna Hersek, Boşnak, Alhamiyado edebiyatı, Türk kültürü, Tasavvuf.
Abstract
The literary tradition in which the Arabic letters and the literary works in the Bosnian popular language called Alhamiyado by Bosniaks, was formed under the influence of the tradition of Islam and Turkish Sufism together with Turkish dominance. The artifacts formed in a 350 year period have shown considerable diversity in subject and form. The earliest samples of this tradition began to emerge in the late 16th century. In the works that were brought to body in that term Arabic alphabet was used in the works and the Turkish-Islamic influence was structurally observed clearly. Besides the rapid spread of Islam, by emerging of the madrasas educating im Islamic style, Alhamiyado literature has begun to enter into the domain of religious Sufi Turkish folk literature thanks to the the names of those who are educated in these madrasas are rapidly found in eastern literature and languages. Besides that, the impetuous spreading lodges in the region ensured that the tradition of mysticism interpreted by the Turkish influence spread rapidly in Bosnia and Herzegovina, and that the classical structure of Alhamiyado literature in the form we have defined was completed. In this article, we will try to focus on the formation, historical development, general structure and relations between religious-Sufi Turkish folk literature and Bosniak Alhamiyado literature.
Keywords
Bosnian and Herzegovina, Bosniak, Alhamiyado literature, Turkish culture, Sufism.