AT HASTALIKLARINA DAİR KÜÇÜK BİR ESER: HAZA KİTAB-I ESB
(A TREATISE ON HORSE DISEASES: HAZA KİTAB-I ESB
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Tuncay Böler
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
15
|
|
Sayfa |
:
75-91
|
Özet
Hayvanların/atların bakımı, beslenmesi, hastalıkları ve bu hastalıkların tedavisi konusunda yazılan eserler baytarname (< Ar. bay?ar < Yun. + Far. name), esbname (< Far. esb “at” + Far. name), haylname (< Ar. ?ayl “at, at sürüsü” + Far. name), feresname (< Ar. feres “at” + Far. name) gibi adlarla anılmaktadır. Bunlardan özellikle baytarnamenin yaygın olarak kullanıldığı söylenebilir.
Türkler, özellikle konargöçer olmaları ve başkaca sebeplerle ata oldukça fazla değer atfetmişlerdir. Atı hem binek hem de savaş aracı olarak kullandıkları için atın bakımı, beslenmesi yanında tedavisi de bir zorunluluk olarak karşılarına çıkmıştır. Bu sebeple Türk dilinin hemen her döneminde telif ve tercüme birçok baytarname yazılmıştır.
Baytarname adı verilen bu veterinerlikle ilgili eserler, veterinerlik tarihi bakımından olduğu kadar filolojik açıdan da kayda değerdir. Türk dili bakımından çok önemli olan bu eserler üzerinde bugüne kadar birçok çalışma yapılmıştır.
Makalede Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi 37 Hk 1045/3 numarada kayıtlı Kitab-ı Esb adlı eser konu edinilmiştir. Dört varaklık küçücük bir eser olan “at kitabı”nda ?abara, öksürük, ?aşırganmak, ?o?a?, aru?lamak, semürmemek, ?afagı, na?ır, ?agırlı?, e?egi ?opmak, göz yaşarması, bıcılgan gibi hastalıkların tedavileri üzerinde durulmuştur.
Çalışmamız transkripsiyonlu metin, dizin ve tıpkıbasım bölümlerinden oluşmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Veteriner hekimliği, at hastalıkları, Eski Anadolu Türkçesi, Ha?a Kitab-ı Esb, Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi
Abstract
The books on animal/horse care, feeding, diseases and the treatment of these diseases are referred to as baytarname (< Ar. bey?ar < Gre. + Far. name), esbname (< Far. esb “horse” + Far. name), haylname (< Ar. ?ayl “horse, horse herd” + Far. name), feresname (< Ar. feres “horse” + Far. name). It can be said that especially baytarname is most commonly used.
Turks have placed a considerable value on horses for various reasons, especially owing to the fact that they were nomads. Because they used horses for riding and for war; care, feeding and treating of horses became a necessity. For this reason many baytarnames, compiled or translated, were written in almost every period of Turkish language.
Baytarnames, altough related to veterinary medicine, are philologically significant, as well as for veterinary history. They are very important in terms of Turkish language and there have been a number of studies on these books.
The subject of this article is a treatise called Kitab-ı Esb, recorded at 37 Hk 1045/3 in Kastamonu Manuscript Library. In this “book of the horse”, which is a tiny book consisting of just four pages, cures are provided for various diseases such as ?abara, öksürük, ?aşırganmak, ?o?a?, aru?lamak, semürmemek, ?afagı, na?ır, ?agırlı?, e?egi ?opmak, göz yaşarması, bıcılgan.
This study consists of transcribed text, index and facsimile sections.
Keywords
Veterinary Medicine, Horse Diseases, Old Anatolian Turkish, Ha?a Kitab-ı Esb, Kastamonu Manuscript L