EDEBÎ METİNLERİN İNCELENMESİNDE YARDIMCI BİR YÖNTEM OLARAK “BAĞLAMLI DİZİN VE İŞLEVSEL SÖZLÜK”: MEZÂKÎ DİVANI ÖRNEĞİ
(AS A HELPFUL METHOD FOR EXAMINING LITERATURE TEXTS “CONTEXTUAL INDEX AND FUNCTIONAL DICTIONARY”: EXAMPLE OF MEZÂKÎ’S DIVAN
)
|
Yazar
|
:
Dr. Öğr. Üyesi Mete Bülent Deger
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
16
|
|
Sayfa |
:
249-275
|
Özet
Bu çalışmada, klasik Türk edebiyatında XVII. yüzyıl şairlerinden Mezâkî Süleyman Dede Bosnevî’nin divanına dair hazırlamış olduğumuz “Mezâkî Divanı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü]” adlı doktora tezi bağlamında çeşitli tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Çalışmamızda öncelikle “bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük” yöntemi hakkında bilgi verilmiş, ardından şair Mezâkî’nin hayatı ve edebî şahsiyeti üzerinde durulmuştur. Daha sonra divandaki şiirlerin şekil ve tür özelliklerine dair bilgi verilmiş ve Mezâkî Divanı’nın bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük yöntemi yardımıyla incelenmesine geçilmiştir. Bu bağlamda divandaki kelime ve kelime grupları “âşık-maşuk-rakip”, “rint-zahit”, “sevinç-üzüntü” vd. başlıklar altında anlam açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca divandaki dil ve üslup özellikleri üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda divandaki “tamlamalar”, “fiiller ve birleşik fiiller”, “kalıp ifadeler” vd. sözcük türleri tespit edilerek şair dil ve üslup bakımından değerlendirilmiştir. Çalışmamızda son olarak ise Mezâkî Divanı’nda yer alan şahsiyet ve kahramanlar üzerinde durulmuştur. Sonuç olarak bu çalışma ile divanından hareketle şair Mezâkî’nin edebi kimliğinin ortaya konulması ve kullandığımız yöntem ile bu alanda yapılacak diğer çalışmalara örnek teşkil etmesi hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler
Mezâkî, Divan, Tebdiz, Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük
Abstract
In this study, there are various detections and evaluations in the context of doctoral thesis named “Dictionary of Mezâkî’s Divan [Contextual Index and Functional Dictionary]” that we have prepared about Divan of Mezâkî Süleyman Dede Bosnevî who is 17th Century poets in classical Turkish literature.
In our study, after giving information about the contextual index and functional dictionary method, the life of the poet Mezâkî and his literary personality were emphasized. Afterwards, It was given information about the shape and type characteristics of poems on the divan and was started the research of the Mezâkî divan with the help of contextual index and functional dictionary method. In this context, the word and word groups have been evaluated in terms of meaning under the headings of “âşık-maşuk-rakip”, “rint-zahit”, “happiness-sadness” et al. Afterwards, in our study was focused on the language and stylistic features of the divan. In this context, “phrases”, “verbs and compound verbs”, “mold expressions” et al. word types have been identified in the divan and the poet was evaluated in terms of language and style. Finally, in our study it was emphasized the personality and heroes mentioned in the Mezâkî’s divan. As a result, with this work it is targeted to be present the literary identity of poet Mezâkî based on his divan and being an example of other studies in this area with the method we used.
Keywords
Mezâkî, Divan, Tebdiz, Context Index and Functional Dictionary