ÖMER BİN MEZİD’İN MECMÛ’ATÜ’N-NEZÂ’İR ADLI ESERİNİN NAZİRECİLİK GELENEĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
(EVALUATION OF OMER B. MEZID'S MECMUATU’N-NEZAIR IN TERMS OF NAZIRE TRADITION
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Mustafa Arslan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
16
|
|
Sayfa |
:
14-41
|
Özet
Özet
Ömer B. Mezid tarafından 840/1436-37 yılında derlenmiş olan Mecmû’atü’n-Nezâir, Eski Anadolu Türkçesinden izler taşımaktadır. Eser, gerek derlendiği döneme ait önemli dil malzemesi ihtiva etmesi, gerekse içerisinde farklı şairlere ait şiirlerin yer alması yönüyle Türk Dili ve Edebiyatı açısından önemli bir kaynaktır. Bu makalede, Mecmûatü’n-Nezâir’in “nazirecilik geleneği” açısından bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Mecmuada yer alan şiirler nazirelerin belirlenmesinde ve değerlendirilmesinde esas alınan ölçütler çerçevesinde karşılaştırılmıştır. Elde edilen veriler “şekil” ve “muhteva” başlıkları altında işlenmiştir. Şekil başlığı altında, nazirelerin, zemin şiirle vezin, kâfiye ve redif birliği açısından benzerlikleri üzerinde durulmuştur. Muhteva başlığı altında ise, başta atasözü vb. kalıp ifadeler, tazmin yoluyla alınmış beyit ya da mısralar, ortak redifler, cinaslar, mazmunlar, telmihler değerlendirilmiştir. Yapılan karşılaştırmalarda; zemin şiirde kullanılan bir söz kalıbının nazirelerde de benzer şekillerde tekrar edildiği görülmüştür. Bu tür kullanımlar, gerek iki şiir arasındaki nazire ilişkisinin belirlenmesinde gerekse iki nazire arasındaki anlam birlikteliğinin ve söyleyiş güzelliğinin yakalanmasında oldukça önemlidir. Nazirelerdeki anlama dair bu tür benzerliklerin ortaya konması, yol açıcı şairlerin kimler olduğu, kimin kimden etkilendiği gibi hususları aydınlığa kavuşturacaktır. Ayrıca, muhteva ile ilgili tespit edilen dil malzemesi Türkçe’nin söz varlığı açısından önem arz etmektedir. Mecmûatü’n-Nezâir üzerine yapılan çalışmalarda, “nazirecilik geleneği” çerçevesinde bir inceleme ve değerlendirme yapılmadığından bu çalışma, bu konuda yapılacak benzer çalışmalara katkı sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler
Anahtar kelimeler: Türk Dili, kalıp ifadeler, nazire, nazire mecmuaları, Mecmû’atü’n-Nezâir, karşılaştırma.
Abstract
Mecamuatu’n-Nezair, compiled by Omer bin Mezid in 840/1436-37, carries traces of Old Anatolian Turkish. This work is one of the important sources of Turkish Language and Literature in terms of the fact that it contains not only the important language materials belonging to the period it was compiled but also the poems belonging to different poets. Mecmuatu’n-Nezair has been evaluated in terms of “nazire tradition” in this article. The poems in Mecmuatu’n-Nezair have been compared with in the framework of the criteria for the determination and evaluation of the nazires. The data obtained have been processed under the headings of “nazire format” and “content”. Under the heading of “figure”, the similarities of the parallels with the model poetry in terms of meter, rhyme, and redif unity have been evaluated. Under the heading of “content” especially phrasal statements such as proverb, idiom, verse, hadith, etc, and elements like couplet sorverses taken as indemnification, common redifs, puns, imageries, allusions, references have been evaluated. By means of comparisons made about the phrasal expressions, it was clearly seen that a phrasal used in the model poem was repeated in a similar way in the significant part of the paralel poems. Such uses have importance not only for determining the nazire relationship between the two poems but also for capturing the beauty of utterance. Identification of such similarities about the meaning in the nazires will clarify some matters like who are the leading poets or who was influenced by whom. Inaddition, the language material determined about the content is important for the vocabulary of theTurkish language. Since there is not an examination and evaluation on Mecmuatu’n-Nezair within the framework of the nazire tradition, this study will contribute to similar studies.
Keywords
Keywords: Turkish Language, PhrasalStatements, Nazire, Collections of Nazires, Comparison