KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE KÂTİP VE MÜSTENSİH HİCİVLERİ
(SATIRE ABOUT CLERK AND COPYIST IN CLASSICAL TURKISH POETRY
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Murat Öztürk
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
19
|
|
Sayfa |
:
73-95
|
Özet
Matbaanın Osmanlı toplumunda kullanımının yaygınlaşmasından önce kitaplar el yazısıyla çoğaltılırdı. Bu işe istinsah ve bu işi yapanlara da müstensih, hattat veya kâtip denirdi. Kâtiplik esasen güzel yazı yazma yeteneğinden başka söz ve yazıya dair bazı incelikleri bilmeyi de gerektirmekteydi. Bazı şair ve yazarlar bazı müstensihlerin yeterli bilgi ve hüner sahibi olmadan bu işi yapmalarını eserlerinin niteliğini ve şiirlerinin kıymetini düşüreceği gerekçesiyle eleştirmişlerdir. Bazı müstensihlerin geçim kaygısıyla müellif elinden çıkan eserleri hızlı ve özensiz yazmaları ve eserin bazı kısımlarını okunmaz ve anlaşılmaz hale getirmeleri şairlerin hicvine yol açmıştır. Müstensih veya kâtiplere yönelik eleştirilerin sebepleri arasında şairin emeğinin heba olması kaygısı, şiirinin oldukça kıymetli olmasını vurgulamaya bahane araması, tefahür gösterme arzusu ve belirli bir kişi veya kesimi hicve bahane arama isteği de yer almaktadır. Konuyla ilgili şiirlere ve eleştirilere bilhassa mesnevilerin sebeb-i telif veya hatime bölümlerinde, divanların dibacelerinde ve bazı hiciv bileserlerinde rastlanmaktadır. Bu çalışmada belirli bir yüzyılla sınırlamadan, çok sayıda divan ve mesnevinin taranmasından sonra farklı asırlarda yazılmış eserlerden elde edilen bulgular hiciv ve eleştiri edebiyatı bağlamında incelenmiş ve şiirler içerik açısından değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
kâtip, müstensih, hattat, yazma eser, hiciv, tenkit
Abstract
Before the widespread use of the printing press in Ottoman society, the books were handwritten. This work was called as a resident, and those who did this work were called insensitive, calligrapher or clerk. The scribe essentially required to know some subtleties of words and writing other than the ability to write beautifully. Some poets and writers have criticized the fact that some of the deniers do this work without having sufficient knowledge and skill, and that they will degrade the quality of their work and the value of their poems. The poets 'satiries have led to some poetic poets' quick and sloppy writing of some of the works produced by the author with the concern of subsistence and making some parts of the work unreadable and incomprehensible. Among the reasons for criticism against the undersecretary or clerks are the concern that the poet's labor will be wasted, his search for an excuse to emphasize that his poetry is very valuable, the desire to show contemplation and the desire to search for a particular person or segment. Poems and criticisms related to the subject are found especially in the royalty or hatime sections of the mesnevi, the dibas of the divans and some satirical components. In this study, the findings obtained from the works written in different centuries after the screening of a large number of divans and mesnevi without being limited to a certain century were examined in the context of satirical and critical literature and poems were evaluated in terms of content.
Keywords
secretary, calligrapher, manuscript, satire, criticism.