TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE KALIP SÖZLER, BU SÖZLERİ İÇEREN BİR SÖZLÜK İHTİYACI VE HAZIRLAMA YÖNTEMİ
(FORMULAIC EXPRESSIONS IN MODERN TURKISH, NECESSITY OF A FORMULAIC EXPRESSIONS DICTIONARY AND HOW TO MAKE SUCH A DICTIONARY
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Hürriyet Gökdayı
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
19
|
|
Sayfa |
:
18-35
|
Özet
Bir dilin söz varlığında, sözcükler ve kalıplaşmış dil birimleri bulunmakta, bu birimler içerisinde de atasözleri, deyimler, ikilemeler, birleşikler ve kalıp sözler yer almaktadır. Sözcükler, söz varlığının büyük bölümünü oluşturan, bu bütünün en bilinen ve kolayca tanınan birimleridir. Söz varlığındaki bu birimler hakkında yazılış, söyleyiş, köken ve anlam yönlerinden bilgi veren ve kullanımını tanıklayan birçok genel veya özel sözlük bulunmaktadır. Sözcüklerin yanında dildeki kalıplaşmış dil birimlerinin tespit edilmesi, anlamlarının açıklanması, kullanımlarının örneklendirilmesi, hem o dili konuşanlar hem de yabancı dil olarak öğrenenler için bir ihtiyaçtır. Böyle bir ihtiyacı karşılamak için söz varlığında bulunan kalıp birimlere genel sözlüklerde yer verildiği, ayrıca bu birimleri listeleyerek açıklayan özel sözlüklerin hazırlandığı görülmektedir. Türkiye Türkçesi söz varlığında yer alan sözcükler ve kalıp birimlerden atasözleri, deyimler, ikilemeler ve birleşikler hakkında epey çalışmanın bulunduğu buna karşın kalıp sözlerle ilgili yeterince araştırmanın yapılmadığı söylenebilir. Bu konudaki eksikliğin giderilmesine yardımcı olmak amacıyla, söz varlığında mevcut olan kalıp sözler de derlenmeli, açıklanmalı ve tanıklanmalıdır. Bu doğrultuda, yazıda, kalıp sözlerin derlenmesi, anlamlandırılması ve kullanımının gösterilmesi üzerinde durulacaktır. Ayrıca bu hususların kalıp sözlerle ilgili bir sözlüğün hazırlanmasında nasıl kullanılabileceği gösterilmeye çalışılacaktır. Böyle bir sözlüğün hazırlanması, söz varlığındaki kalıp sözlerin diğer birimler gibi açıklanmasına katkıda bulunacaktır.
Anahtar Kelimeler
Türkiye Türkçesi, söz varlığı, kalıplaşmış dil birimleri, kalıp sözler
Abstract
Lexicon of a language consists of individual words and formulaic language units (proverbs, idioms, reduplications, compounds and formulaic expressions). Words form the largest part of the vocabulary and they are the most known and easily recognizedunits of the lexicon. Many Turkish dictionaries, general of speciallized, provide information about spelling, pronunciation, etymology and meaning of words and their usage. Beside dictionaries about words,it is necessary to compile formulaic units in the lexicon of a specific language, to explain their meanings and functions, to exemplify their usage for native speakers and foreigners who learn that language. In order to fulfill that necessity, Turkish general dictionaries include set phrases and special dictionaries provide list of multiword expressions with their meanings.It is easy to find many works about words, proverbs, idioms, compounds and reduplications in Turkish. However, formulaic expressions have not been paid attention they deserve as a unit of the lexicon. In an attempt to fill this gap, Turkish formulaic expressions should be compiled, explained and exemplified for language users. This paper, will deal with the compilation, explanation and exemplificaion of formulaic expressions in Turkish. It will attempt to show how to use these three types of research results in the preparation of a Turkish formulaic expressions dictionary. It is expected that such a dictionary will contribute to the clarification of formulaic expressions in Turkish lexicon.
Keywords
Modern Turkish, lexicon, formulaic language units, formulaic expressions