KIRGIZCA-TÜRKÇE YABAN HAYVAN ADLARI SÖZLÜKÇE DENEMESİ
(KIRGHIZ-TURKISH WILD ANIMAL NAMES GLOSSARY MODE
)
|
Yazar
|
:
Dr. Öğr. Üyesi Ali Daşman
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
19
|
|
Sayfa |
:
149-164
|
Özet
Yeryüzünde evcil veya yırtıcı yabanî hayvanlar, yaşam alanlarını paylaştıkları insan topluluklarıyla inanç, mitoloji ve kültürlerin oluşması ve şekillenmesinde önemli yere sahiptir. İklim, arazi ve coğrafyanın getirdiği sıkıntılar (soğuk, sıcaklık, açlık vd.) kimi zaman birbirini kader arkadaşı, can yoldaşı; kimi zaman da av ve avcı pozisyonuna düşürmüştür.
Dünya halklarının kültür ve mitoloji tarihlerinde insanlarda olmayan birtakım özellikleriyle (uçma, yüzme, koku alma, güç vd.) yeryüzüne ışık ve ateşi getiren, bu özellikleri neticesinde: a) korkulan, b) saygı duyulan, c) totem olarak kabul edilip kutsanan d) aynı soy ve kan bağıyla bağlı varlıklara dönüşmüşlerdir.
Avcı toplumundan hayvancılığa, hayvancılıktan tarıma ve tarım toplumundan yerleşik topluma geçiş sürecinde insan, tabiat ve hayvan üçgeni; mitoloji, inanç ve dil dünyasının temelini oluşturmuştur. Hangi bilimsel disiplin olursa olsun bu üçgenden birini incelerken diğer iki unsuru gözardı etmesi mümkün değildir.
Hayvan ve hayvana dair anlatı ve dil göstergeleri; atasözleri, deyimler, argo ve özlü sözlerde; mitoloji, fabl, fıkra ve mizah türünde kendini göstermektedir. Dil dünyasına yansıyan hayvan ve hayvanların tür ve özellikleri, adları dar çerçevede bir sözlükçe denemesi (Kırgızca-Türkçe) bu araştırmanın sınırlarını oluşturmaktadır. Avcılık ve hayvancılık terminolojisinin Türk Lehçelerinde karşılaştırılmalı çalışmalarının yapılmasına ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelimeler
Anahtar Sözcükler: hayvan adları, mitoloji, avcı toplum, kurt, kutsal hayvanlar
Abstract
Abstract
Domestic or predatory wild animals on earth have an important place in the formation and shaping of beliefs, mythology and cultures of the human communities whom they share their living spaces with. The challenges rising from the climatic, land and geographical conditions (such as cold weather, hot weather, hunger etc.) sometimes made them a friend or a helpmate of each other, whereas they sometimes forced them to become a prey or a hunter.
In cultural and mythology history, global communities, with a number superhuman features (like flying, swimming, smelling, power etc.) transformed into creatures bringing light and fire to the world and consequently being a) feared of, b) respected, c) consecrated as a totem d) interconnected by the same family and blood tie.
The human, nature and animal triangle formed the basis of the world of mythology, belief and language in the process of transition from a hunter society to an animal breeding society, from animal breeding to agriculture and from an agricultural society to a settled society. It's not possible for any discipline to ignore the other two elements while studying one of the elements in this triangle.
Animal and the narrative and linguistic indicators regarding animal are reflected in proverbs, idioms, slang and concise words; in mythology, fables, jokes and humor. Modeling a narrow-scaled glossary (Kirghiz-Turkish) involving the names of the animals and the species and characteristics of animals reflected in the world of language, constitutes the framework of this research. Comparative studies of hunting and animal breeding terminology in Turkish dialects are needed.
Keywords
Keywords: animal names, mythology, hunter society, wolf, sacred animals