SÜNBÜLZÂDE VEHBÎ DİVANI'NDA TİPLER
(TYPES IN THE DIVAN OF SÜNBÜLZADE VEHBİ
)
|
Yazar
|
:
Arş. Gör. Merve Menteşe
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
22
|
|
Sayfa |
:
189-221
|
Özet
13. yüzyıl sonlarından 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar varlığını sürdürmüş olan Klasik Türk şiiri, bu uzun sürecin neticesi olarak beslendiği kaynaklar bakımından oldukça zengindir. Din, tarih, kıssalar, mucizeler, efsane ve menkıbeler, sosyal ve kültürel hayat, masal, destan, fantastik ve mitolojik unsurlar, mucizeler, dinî ilimler, Kur’an-ı Kerim vb. çeşitli kaynaklar Klasik Türk şiirinin zenginleşmesine katkı sağlamaktadır. Tüm bu kaynakların oluşumunda etkin olmuş varlık insandır. Dolayısıyla Klasik Türk şiirinin en önemli kaynaklarından biri de insanla ilgili görünüşlerdir. Klasik Türk şiirinde yer alan insanla ilgili görünüşler tipler ve kişilikler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Klasik edebiyatta bir metnin doğru anlaşılabilmesi için metinde yer alan tiplerin ve kişiliklerin tespit edilmesi gerekmektedir. Tipler, gerçek hayatta var olan kişilerin idealleştirilmiş yönleriyle kurgulanmış sembolleridir. Kişilikler ise, gerçek hayatta var olmuş, belli bir tarihte belli bir coğrafyada yaşamış kişilerdir. Tipler kendi içinde tahayyülî/tasavvurî ve sembolik tipler olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. Kişilikler de kendi içinde dinî, tarihî/efsanevî, edebî, sanatkâr, mutasavvıf ve bilgin kişilikler olarak gruplara ayrılmaktadır. Çalışmamızda Sünbülzâde Vehbî’nin Sa’dî Şirâzî’nin Gülistân’ından ilham alarak Sünbülistân adını verdiği divanında yer alan tipler gruplarına göre değerlendirilmeye çalışılacaktır. Çalışmanın metoduna bakılacak olunursa tiplerin yer aldığı tespit edilen en güzel örnek olabilecek beyitlerde yer alan tipler hakkında genel bilgiler verildikten sonra beyitlerde hangi anlamlarda, ne şekilde ele alındığı aydınlatılmaya çalışılacaktır. Ayrıca şayet varsa başka hangi tipler ile bir arada anıldıkları da tespit edilmesi hedeflenen konular arasındadır. Sonuç itibariyle yapılacak olan çalışmanın, Sünbülzâde Vehbî divanı örneği üzerinden Klasik Türk şiirinde tipler ve kişilikler bahsine bir nebze olsun katkı sağlaması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk şiiri, tipler, kişilikler, Sünbülzâde Vehbî, dîvân
Abstract
13. from the end of the century 19. Classical Turkish poetry, which existed until the second half of the century, is very rich in sources that it was fed as a result of this long process. Religion, history, parables, miracles, legends and Legends, social and cultural life, tales, legends, fantastic and mythological elements, miracles, religious sciences, the Koran, etc. various sources contribute to the enrichment of Classical Turkish poetry. The entity that has been active in the formation of all these resources is human. Therefore, one of the most important sources of Classical Turkish poetry is human appearances. In classical Turkish poetry, human appearances are divided into types and personalities. In order to understand a text correctly in classical literature, it is necessary to identify the types and personalities involved in the text. Types are fictionalized symbols with idealized aspects of people that exist in real life. Personalities, on the other hand, are people who have existed in real life and lived in a certain geography at a certain date. The types are divided into two main groups: the dreamy and the symbolic types. Personalities are also divided into groups as religious, historical/mythical, literary, artistic, sufi and scholar personalities. In our study, we will try to evaluate according to the types groups in the divan of Sünbülzade Vehbi. If the method of the study is to be looked at, general information about the types of couplets, which may be the best example of the types identified, will be given, then it will be tried to clarify which meanings and how they are dealt with in the couplets. In addition, if any, which other types are mentioned together with the aim of determining the issues. As a result, it is aimed to contribute a little bit to the mention of types and personalities in Classical Turkish poetry through the example of Sünbülzade Vehbi Divan.
Keywords
Classical Turkish poetry, types, personalities, Sünbülzade Vehbi, divan