AHMET HAMDİ TANPINARIN HUZUR ROMANINDA ZAMAN VE MEKAN ESTETİĞİ ÇERÇEVESİNDE FRANSIZ İMGESİ
(THE REPRESENTATION OF THE FRENCH IMAGE THROUGH THE AESTHETICS OF TIME AND SPACE IN AHMET HAMDI TANPINAR’S HUZUR
)
|
Yazar
|
:
Merve ŞİMŞEK
, Prof. Dr. İlyas ÜSTÜNYER
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
13
|
|
Sayı |
:
42
|
|
Sayfa |
:
195-211
|
Özet
Türk edebiyatının modernleşme süreci, Batı ile kurulan kültürel temaslar sonucunda biçimlenmiş; özellikle Fransız edebiyatı ve düşüncesi bu sürece estetik ve felsefî katkılarıyla yön vermiştir. Tanzimat’tan itibaren şekillenen bu yönelim, Cumhuriyet döneminde farklı boyutlar kazanarak edebî bellekte kalıcı bir etki yaratmıştır. Tanpınar, Cumhuriyet dönemi edebiyatında modernleşme sorunlarını bireysel psikoloji ve kimlik inşasıyla birlikte değerlendiren başlıca yazarlardandır. Onun edebî dünyasında Fransız kültürü, yüzeysel bir öykünmeden ibaret olmayıp, düşünsel derinliği ve estetik boyutlarıyla bütüncül bir etkileşim alanı oluşturur. Nitekim Huzur romanında yer alan Fransız edebiyatı ve felsefesine dair göndermeler, bir beğeni göstergesinden çok daha fazlasıdır; bireyin iç dünyasında yaşadığı modernleşme sancılarını, toplumsal değişimlerin yarattığı kırılmaları ve kültürel belleğin dönüşümünü anlamaya imkân tanıyan entelektüel bir zemin sunar. Çalışmanın amacı, Tanpınar’ın zihninde Fransız imgesinin nasıl şekillendiğini ve bu imgenin zaman ile mekân estetiği çerçevesinde hangi işlevleri üstlendiğini ortaya koymaktır. İçerik analizi deseniyle gerçekleştirilen incelemede, romandaki doğrudan ve dolaylı Fransız imgeleri zaman ve bellek ile mekânın estetik kodları düzleminde incelenmiş ve Tanpınar’ın Fransız imgesini alımlayıp konumlayışında Henri Bergson’un süre anlayışı ile Marcel Proust’un istemsiz bellek kavrayışının öne çıktığı tespit edilmiştir. Mekânın estetik kodları kapsamında ise Tanpınar’ın Charles Baudelaire’in modern kent estetiğiyle paralellikler kurduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur, Fransız imgesi, zaman ve bellek, estetik mekân
Abstract
The modernization of Turkish literature was shaped through cultural encounters with the West, particularly under the influence of French literature and philosophy, which made significant aesthetic and intellectual contributions. Originating during the Tanzimat period, this orientation gained new dimensions during the Republican era, leaving a lasting imprint on the literary memory. Tanpınar emerges as one of the foremost writers of the Republic who addresses the issues of modernization alongside individual psychology and identity construction. In his literary world, French culture is not a mere superficial imitation but a holistic field of interaction imbued with intellectual depth and aesthetic resonance. Indeed, the references to French literature and philosophy in Huzur transcend simple admiration—they provide an intellectual terrain that facilitates an understanding of the individual’s inner crises of modernization, the ruptures induced by social change, and the transformation of cultural memory. This study aims to reveal how the French image is shaped in Tanpınar’s mind and to examine its functions within the framework of temporal and spatial aesthetics. Employing a content analysis design, the study investigates both direct and indirect French images in the novel through the lens of aesthetic codes of time and memory and space. It finds that Henri Bergson's concept of duration and Marcel Proust's notion of involuntary memory prominently inform Tanpınar's reception and positioning of the French image. Regarding spatial aesthetics, Tanpınar is found to draw parallels with Charles Baudelaire’s modern urban aesthetic.
Keywords
Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur, French image, time and memory, aesthetic space