MAKEDONYA-VALONDOVA HIDRELLEZ ÂDETLERİNDEN “YEŞİLLENME”, “KISMET KAPAMA” VE “MARTUFAL ÇEKME” ÂDETLERİ
(“GREENING”, “FORTUNE CLOSURE” AND “MARTUFAL” TRADITIONS OF HIDRELLEZ IN VALONDOVA REGION, MACEDONIA
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Serdar Uğurlu
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2015
|
|
Sayı |
:
5
|
|
Sayfa |
:
37-66
|
Özet
Hıdrellez geleneği, Türk dünyasının neredeyse tamamında kutlanmaya devam edilen mevsimlik bayramlardandır. Hıdrellez günü, halk arasında, yeryüzünde Hızır ve İlyas’ın bir gül ağacı altında buluştukları gün olarak, kutsal kabul edilmiştir. Aslında bir görüşe göre, Hıdrellez bayramının Türkler arasında kutlanmaya başlanması, Nevruz bayramının başkalaşmasıyladır. Anlaşılacağı üzere Türkler İslam dinini kabul ettikten sonra, Nevruz âdetlerini Hıdrellez adı altında sürdürmeye devam etmişlerdir. Öyledir ki Nevruz Bayramı kutlaması Anadolu ve Balkanlardaki Türkler arasında neredeyse tamamen unutulmuş yerini Hıdrellez âdetleri almıştır. Bu Hıdrellez geleneği, Miladi takvime göre 6 Mayısta kutlanır. Önceden geçerli olan Rumi takvime göre ise bu gün 23 Nisana denk gelmektedir. Rumi takvime göre bir yıl iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm 6 Mayıs ile 8 Kasım arası olan süredir ve bu süre Hızır günleri adıyla bilinir. Bu bölüm ayrıca yaz mevsimini oluşturur. İkinci bölüm ise 8 Kasım ile 6 Mayıs arası olan süredir ve Kasım günleri şeklinde bilinir. Bu bölüm de kış mevsimini oluşturur. Bu bağlamda Rumi takvime göre, soğuk kış mevsiminin bitip sıcak yaz aylarının başlayacağı gün 6 Mayıs olarak ortaya çıkmaktadır. Bu da bu günün Türkler tarafından kutlanıp bayram haline getirilmesi için yeterli bir sebeptir. Anadolu’da günümüzde yazın başlangıcı olan 6 Mayısa dair çeşitli kutlamaların yapılmaktadır. Balkanlar’da yaşamakta olan Türkler arasında da çeşitli kutlamalar dikkatleri çekmektedir. Bir Balkan ülkesi olan Makedonya’da bu türden uygulamaların hala devam ettiği Türk bölgeleri tespit edilmiştir. Bu çalışma daha çok Doğu Makedonya-Valandova, Konçe ve Manastır bölgelerindeki var olan Hıdrellez âdetlerine dair bir saha çalışması niteliğindedir. Bu bölgelerdeki Türklerin Hıdrellez geleneklerine dair sözlü geleneklerindeki maniler, yemek türleri ve kutlama şekilleri de çalışmaya alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Hıdırlez, yeşillenme, martufal geleneği, Valandova, Çalıklı
Abstract
Hıdrellez tradition is one of the seasonal festivals, which is continually celebrated in nearly whole Turkish world. It is accepted by people that Hıdrellez is a holy day, when Hızır and Elijah met under a rosebush on earth. In fact, according to a point of view, alteration of Nawruz festival initiated celebration of Hıdrellez festival among Turks As it is understood, Turks have maintained Nawruz traditions under the name of Hıdrellez, after they accepted Islam religion. In fact, celebration of Nawruz is nearly forgotten among Anatolian and Balkan Turks and Hıdrellez took its place. This Hıdrellez tradition is celebrated on May 6th according to the gregorian calendar. It corresponds with April 23rd according to julian calendar, which was According to julian calendar, a year consists of two periods. The first period is between May 6th and November 8th and this period is known as Hızır days. Also, this period forms summer. The second period is between November 8th and May 6th and known as November days. This period forms winter. In this context, according to julian calendar, the day, when the cold winter days finish and hot summer days start corresponds to May 6th. And this is the reason why this day is celebrated by Turkish people and became a festival. Today, there are different celebrations in Anatolia for May 6th, which is the start of summer. Different celebration among Balkan Turks also draw attention. In Macedonia, being a Balkan country, some Turkish regions were found, where these traditions stil continue. This study as a fieldwork, mostly handles Hıdrellez customs, existing in East Macedonia-Valandova, Konche and Bitola regions. This study involves Turkish poems in oral tradition, foods and celebration types regarding Hıdrellez traditions of Turks in these areas.
Keywords
Hıdrellez, greening, martufal tradition, Valandova, Çalıklı.